KOR U KAC KU YIMID TIRADA TAHRIIBAYAASHA KA YIMID W/AFRIKA.

(SAWIRKA)-TAHRIIBAYAAL SOO GARAY LAMPADUSA.

(LIBYA)-Ku dhawaad ​​15,000 Tahriibayaal oo dhexda laga soo celiyey iyo ku dhawaad ​​35,000 oo soo galay Talyaaniga oo keliya ilaa maantadan la joogo: Liibiya waxay sii waddaa iney door weyn ka ciyaarto sheekada socdaalka Yurub, iyadoo Midowga Yurub uu sii wado iskaashiga uu la leeyahay waddanka Waqooyiga Afrika. Dhawaan, waxaa sidoo kale jiray calaamado muujinaya isku dayo iskaashi oo u dhexeeya dawladaha Yurub iyo xukuumadda Haftar ee kasoo horjeeda xukuumada fadhida caasimadda Tripoli. Hay’adda Socdaalka Adduunka ee IOM ayaa warbixinteeda toddobaadlaha ah ku shaacisay todobaadkii hore in 500 oo tahriibayaal ah oo ey ku jiraan 29 Haween ah iyo 15 Caruur ah ey saraakiisha Liibiya ku qabteen badda iyagoo dib ugu celiyey Liibiya toddobaadyadii u dhexeeyey 10-16 Agoosto. Inta badan muhaajiriinta (426) gaar ahaan waxay ka soo ambabaxeen dhanka Galbeed ee dalka, oo ey maamusho Dowladda Caalamiga ah ee la Aqoonsan yahay ee Midnimada Qaran (GNA) ee fadhigeedu yahay caasimadda, Tripoli. (65) kale ayaa ka soo baxay deegaanada xeebaha ah oo ey gacanta ku hayaan dowladda Tripoli kasoo horjeeda ee uu hogaamiyo Khaliifa Xaftar. Tirooyinkan ayaa sii ahaan doona iney mashquuliyaan dawladaha Yurub, maadaama laga yaabo in dadka kale ee ka imanaya Liibiya laga yaabo iney sabab u tahay toddobaadyada soo socda, halka xaaladaha cimilada ee badda Mediterranean-ka ey weli tahay mid khafiif ah oo tahriibayaashu ey abaabuli karaan bixitaannada doonyaha.

BOQOLAAL AYAA WELI KU DHIMANAYA BADDA:

Tan iyo bilowgii sanadka, waxaa jiray 14,554 xaaladood oo faragalin ah oo dhinaca badda ah oo ey sameeyeen mas'uuliyiin ka socda Liibiya, taasoo keentay in dib loogu noqdo waddanka Waqooyiga Afrika. Ku dhawaad ​​500 oo ka mid ah waa Caruur, iyadoo wax yar ka yar 10 boqolkiiba la rumeysan yahay iney Dumar yihiin. Dhanka kale, ku dhawaad ​​400 oo qof ayaa la og yahay iney ku naf waayeen qeybtan bartamaha badda Mediterranean-ka, halka 318 kale la la’yahay oo la xaqiijiyay iney ku dhinteen doomo qalibmay iyo shilalka kale ee badda. Kooxaha xuquuqda, si kastaba ha ahaatee, waxay aaminsan yihiin in tirada dadka dhintay ey aad uga badan tahay, maadaama qaar badan oo ka mid ah ka dhoofay Waqooyiga Afrika aan la ogeyn ama aan la soo sheegin halka ey ku dambeeyeen.

KUMANAAN QOF AYAA WELI SOO GAARAYA TALYAANIGA:

Dhinaca kale, dhanka ka soo horjeeda ee badda Mediterranean-ka, xogta dowladda Talyaaniga oo la cusbooneysiiyay Agoosto 25 ayaa muujineysa in 40,510 muhaajiriin ah ey gaareen xeebaha Talyaaniga ka dib markii ey ka soo ambabaxeen Waqooyiga Afrika tan iyo bilowgii sanadkan,ogow Waqooyiga waxaa ka mid ah Aljeeriya iyo Tunisiya. Xog hore oo ey Hayadda Qaxootiga u qaabilsan Qaramada Midoobe ee UNHCR soo saartay bishii Agoosto 18-keedii, markaasoo wadarta guud ey ku dhowaatay 40,000, ayaa tilmaamaysa in badi, wadar ahaan 34,389 muhaajiriin ah, ey gaareen Talyaaniga ka dib markii ey ka soo ambabaxeen Liibiya, halka wax yar oo 3,000 ah ey ka dhoofeen Tunisiya. 733 kale ayaa ka soo ambabaxay xeebaha Aljeeriya, sida ey sheegtay UNHCR. Iyadoo guud ahaan tirada socdaalka aan caadiga/sharciga ahayn ee ka imanaya guud ahaan badda Mediterranean-ka ey hoos u dhaceen, gobollada qaar ee Yurub waxay sii wadaan iney la dagaallamaan heerarka imaatinka ee aan la qiyaasi karin, iyadoo qaababka socdaallada muhaajiriinta ey si joogto ah isu beddelaan oo mukhalasiinta ey la qabsadaan.

XAALADO BANI’ADANIMADA KA BAXSAN IYO ARXAN DARADA AH EE LIIBIYA:

Faragelinta badda ee ilaalada xeebaha Liibiya iyo soo laabashada la xiriirta ayaa weli ah mid muran ka taagan yahay, iyadoo kooxaha xuquuqda aadanaha ey ka dhiidhiyeen xaaladda muhaajiriinta ku sugan dalkaas, iyadoo ey isa soo tareyso isku dayaysa iny isu muujiso saaxiib la isku halleyn karo. Warbixinada xaaladaha nadaafadda iyo tacaddiyada ka baxsan bini’aadantinimada ayaa ka soo baxaya gudaha xarumaha caanka ah ee lagu hayo dadka, iyadoo la soo sheegayo marar badan oo sheegaya in gaajo ey sababtay dhimasho, iyo sidoo kale dhacdooyin tacadiyo, jirdil iyo xitaa dil wadareed oo ey ku jiraan warbixinada qaar ka mid ah tacadiyadaas oo ka dhacay xarumaha dadka lagu hayo. Midowga Yurub ayaa gacan ka geysta maalgelinta inta badan howlgallada Liibiya si ey uga hortagaan tahriibayaasha ku sii jeeda Yurub ee ku sugan badda, iyadoo ey sii dheer tahay iney heshiisyo la gaareen dowladaha Tunisiya, Masar, Aljeeriya iyo Mauritania sannadihii u dambeeyay si ey u farageliyaan isku dayga iney uga gudbaan dhulka Midowga Yurub. Qaar ka mid ah wadamada Yurub sida Talyaaniga iyo Giriiga ayaa sidoo kale si isa soo taraya u muujinaya heshiisyo toos ah oo ey la galayaan dowladda caalamiga ah ee GNA si loo joojiyo qulqulka muhaajiriinta.

GIRIIGA: TABABARKA SARAAKIISHA LIIBIYA OO EY KU JIRAAN KA QEYBGALAYAASHA BARIGA:

Dhawaan, waxaa sidoo kale jiray calaamado muujinaya isku dayo iskaashi oo u dhexeeya dawladaha Yurub iyo xukuumadda Haftar ee iska soo horjeeda tan caalamku aqoonsan yahay. Bishii Luulyo, Midowga Yurub wuxuu isku dayay inuu u diro wafdi si uu ula hadlo mas'uuliyiinta halkaas horaantii xagaaga, si kastaba ha ahaatee kuma guulaysan. Brussels waxay sheegtay, si kastaba ha ahaatee, iney aad u danaynayso iney sii wado xiriirka la xiriira maamulka Haftar ee Benghazi. Dhowaanahan, dowladda Giriiga ayaa u muuqata iney xiriir wada shaqeyn ah la yeelatay maamulka Haftar, iyadoo saraakiisha ilaalada xeebaha ee xukuumadda GNA iyo bariga Liibiya loo diray Jasiiradda Crete ee koonfurta Giriigga horaantii bishan si ey u helaan tababaro gaar ah oo ku saabsan joojinta muhaajiriinta. Kreetee waxa ey la kulantay koror weyn oo soo galootiga soogalootiga ah bilihii la soo dhaafay, taas oo jabisay calaamada 7,000 oo soo galooti ah sanadkan, taasoo keentay in dowlada Giriiga ey soo saarto tillaabooyin deg deg ah oo lagu joojinayo socodsiinta kiisaska magangalyada ee la xareeyay halkaas si looga hortago muhaajiriinta iyo mukhalasiinta. Qaar badan oo ka mid ah oo gaaray xeebaha Crete bilihii la soo dhaafay ayaa la rumeysan yahay iney ka soo ambabaxeen bariga Liibiya, oo Juquraafi ahaan u dhow Jasiiradda Koonfureed ee Giriigga.

XIGASHO-IM.