JARMALKA IYO BAKISTAAN OO ISKULA QATAARAN QAXOOTIGA AFGAANISTAAN,SABABTA?

(SAWIRKA)-MADAAR.

(PAKISTAN)-Booliiska dalka Pakistan ayaa xiray dad u dhashay dalka Afgaanistaan, kuwaasoo qaarkood sugayay in loo raro dalka Jarmalka oo ey ku qaataan barnaamijyo gaar ah. Qaar ka mid ah maxaabiista ayaa sheegay in si lama filaan ah loo soo weeraray iyo in laga soocay xubnaha qoyska. Maamulka Pakistan ayaa dad Afgaanistaaniyiinta ah ku xiray Islamabad  howlgalkii ugu dambeeyay oo ka dhanka ah Qaxootiga dalka , oo ey ku jiraan qaar loo qorsheeyay in  loo raro Jarmalka, booliska ayaa sidaas xaqiijiyay Khamiista shalay. Xarigga dadka reer Afgaanistaan ayaa waxaa jawaabo ka bixisay dawladda Jarmalka, iyadoo qaar ka mid ah loo diray Xarumaha Masaafurinta ey horayba u oggolaadeen in loo raro barnaamijka oggolaanshaha ee Jarmalku markay ka cararayaan  Taliban .

WAA KUWEE DADKA PAKISTAN EY DONEYSO INEY MASAAFURISO?

Booliiska Islamabad ayaa sheegay in kooxdan ey ku jiraan dad ka diiwaan gashan barnaamijyada Jarmalka, sida shaqaalihii hore ee deegaanka iyo kuwa kale oo loo arko iney halis ku jiraan ka dib markii Taliban ey la wareegeen 2021. Ma cadda tirada dadka noocaas ah ee ka mid ah dadka la xiray. Ka bixitaankii ciidamada Jarmalku ka dib, Jarmalku waxa uu ballan qaaday magangelyo uu ka magan galayo Talibanka oo u ballan qaaday shaqaale maxalli ah oo taageerayey Jarmalka, iyo sidoo kale Afgaanistaan kale oo wajaheysa cadaadis kuwaasoo u qaxay Pakistan. Ilaa 2,400 oo ka mid ah dadkan ayaa hadda ku sugan Pakistan waxayna rajeynayaan iney u dhoofaan Jarmalka. Waxaa ka mid ah, sida laga soo xigtay Wasaaradda Arrimaha Gudaha ee Jarmalka, qiyaastii 350 shaqaalihii hore ee maxalliga ah ee machadyada Jarmalka iyo qoysaskooda. Dad ku sugan gobolka ayaa Wakaaladda Wararka ee Reuters u sheegay in qaarkood horay loo qaaday gobolka xadka iyo xitaa Afgaanistaan. Goob joogayaal ayaa ka warbixiyay weeraro habeenimo ah oo lagu qaaday guryo badan oo martida, iyagoo sheegay in qoysas dhan lagala baxay. "Toddobo qoys ayaa laga soo qabtay gurigayga martida oo keliya," mid ka mid ah milkiilayaasha ayaa u sheegay Wakaaladda Wararka ee DPA. Kooxda u doodda Xuquuqda ee Kabul Luftbrücke ("Briijka hawada ee Kabul") ayaa sheegtay in qoysasku ey kala tageen, iyada oo caruurta aan qaan-gaarin laga saaray waalidiinta. Tusaale ahaan, laba hablood oo walaalo ah oo da'doodu tahay 17 iyo 18 jir ayaa la sheegay in la xiray iyaga oo aan qoyskoodu joogin oo loo qaaday Afgaanistaan.

"Safaarada Jarmalka ee Islamabad sida muuqata ma awoodo iney si hufan u difaacdo dadka ey dhibaatadu saameysey," ayey kooxdu ku tiri hadal ey soo saartay. Dadka ey dhibaatadu saameysey waxaa ka mid ah qoys ey Maxkamadda maamulka Berlin ey horay u soo saartay xukun deg deg ah oo togan. Saxafiyiinta aan xuduuda lahayn ayaa ku booriyay Berlin iney xaqiijiso sii daynta wariye Afgaanistaan ah oo balan qaad Jarmal ah u qaaday, isagoo leh "Jarmalka waa inuu hadda wax ka qabtaa."

MAXAY TANI HADDA U DHECEYSAA?

Pakistan waxay bilawday masaafurinta tirada badan ee Afgaanistaan aan sharciyeysnayn dabayaaqadii 2023 waxayna  kordhisay siyaasada shaqsiyaadka diiwaangashan Abriil 2024. Saraakiisha Islamabad ayaa sheegay in qorshuhu yahay in meesha laga saaro ilaa 3 milyan oo reer Afgaanistaan ah, iyagoo ku doodaya in siyaasadda loo baahan yahay in cadaadis lagu saaro xukuumadda Taliban. Dadka u dooda Xuquuqul Insaanka ayaa ka digaya khatar halis ah oo soo wajahda dadka soo laabanaya, oo ey ku jirto suurtagalnimada aargudasho ee falalka loo maleeyo ee ka dhanka ah Taliban maadaama ey la dagaalamayso kacdoonkeeda.

MUXUU JARMALKU KA YIRI XARIGA?

Wasiirka Arrimaha Gudaha ee Jarmalka Alexander Dobrindt oo wax laga weydiiyey in dadkii horey loogu  tarxiilay Afgaanistaan  hadda dib loo soo celinayo ayaa sheegay iney jiraan xiriir ey la sameeyeen shaqsiyaadkaas Hay’adda Iskaashiga Caalamiga ah ee Jarmalka ee GIZ oo uu sheegay iney taageero ka helaan. Waxa uu intaa ku daray in kiis kasta la eegi doono haddii ey jirto waajib sharci ah oo ku aaddan in la qirto. Wasaaradda Arrimaha Gudaha ayaa xaqiijiyey ka warqabka dadka la xiray, waxa uuna sheegay in Pakistan ey u sheegtay maxaabiista qeyb ka ah barnaamijyada Jarmalka. "Waxaan si aad ah isha ugu haynaa xaqiiqda Pakistan," ayuu yiri Dobrindt. "Soo noqoshada Afgaanistaan ​​ee Afgaanistaan waa la dardargelinayaa." Wuxuu yiri "inta badan kiisaska" weli ma jiraan wax ogolaansho ah oo lagu galo Jarmalka, iyo in mid la siin doono "lama sheegi karo maanta."

MUCAARADKA GREENS IYO BIDIX OO DHALEECEEYEY DAWLADDA JARMALKA:

Schahina Gambir oo ka tirsan Xisbiga Greens ayaa masaafurinta Pakistan ku tilmaantay fadeexad "waxana eyna tiri "muddo bilo ah Dowladda Federaalku waxay iska indha tirtay baahidooda si sharci ah loo xaqiijiyey ee ilaalin." Clara Bünger oo ka tirsan Xisbiga Vänsterpartiet oo ka tirsan Xisbiga Hantiwadaaga ee Bidixda ayaa ku tilmaantay xaalada mid “bini’aadantinimo aad u weyn” waxayna tiri “hadda waa in si deg deg ah wax looga qabtaa: bixinta fiisaha, joojinta masaafurinta”. Kabul Luftbrücke waxa uu sheegay iney leedahay 15 go’aan Maxkamadeed oo xaqiijinaya xaqa ey shakhsiyaadku u leeyihiin in la ogolaado, laakiin “rafcaannada Dawladda Federaalku inta badan dib u dhigaan bixinta fiisaha”. Kooxaha Xuquuqul Insaanka iyo Xisbiyada Mucaaradka ayaa sii wada iney ku cadaadiyaan fiisaha deg dega ah iyo in si badbaado leh loo soo celiyo kuwii horeba loo tarxiilay.

ISHA-IM