XUKUMADDA SUDAN OO QABATAY HUB IMAARAT SIIYEY RSF.
(SAWIRKA)-HUBKII UAE SHIINAHA UGA SOO IIBIYEY RSF-TA SUDAN.
(SUDAN)-Hay’adda u dooda xuquuqda aadanaha ee fadhigeedu yahay dalka Britain ayaa sheegtay in cilmi baaris ay sameysay ay si faahfaahsan u faah faahisay adeegsiga ciidamada qalabka sida ee deg degga ah u adeegsadaan Madaafiicda Casriga ah ee Shiinuhu sameeyo iyo Bambaanooyinka la hagayo ee dagaalka ay kula jiraan ciidamada caadiga ah, isagoo hadda maraya sanadkii saddexaad. Abu Dhabi ayaa marar badan beenisay in ay hubayso RSF, inkastoo ay warbixino ka soo saareen khubaro Qaramada Midoobay, Siyaasiyiin Maraykan ah iyo Ururro Caalami ah. Amnesty ayaa sheegtay in Cilmi-baaristeeda lagu saleeyay hubkii ay RSF u adeegsatay howlgallada Gobolka Galbeedka ee Darfur iyo xilligii ay lumisay gacan ku haynta caasimadda Khartoum bishii Maarso. Ma jirto wax war ah oo kasoo baxay diyaaradaha aan duuliyaha lahayn ee loo yaqaan Drones-ka oo maalmihii la soo dhaafay ay ku weerareen magaalooyinka ay ciidamadu maamulaan ee Bariga iyo Koonfurta. "Hubka casriga ah ee Shiinaha, oo ay dib u dhoofisay Imaaraatka Carabta, ayaa lagu qabtay Khartoum, sidoo kale waxaa loo adeegsaday Darfur waxaane si bareer ah loo jebiyey cunaqabateynta hubka ee Qaramada Midoobay ee jirta," ayay tiri Amnesty. Amnesty waxa ay sheegtay in ay aqoonsatay "Bambooyinka GB50A ee Shiinaha iyo 155mm AH-4 howitzers" iyada oo la falanqeeyay muuqaallada iyo sawirrada weerarada RSF. Amnesty waxay tiri "Waddanka kaliya ee adduunka ka soo dhoofsada AH-4 ee Shiinaha waa UAE" heshiis 2019 ah, iyada oo ku tiirsan xogta Machadka Cilmi-baarista Nabadda ee Stockholm. Qoraal kooban oo ay soo dhigtay baraha bulshada ayay Safaaradda Shiinaha ee Suudaan ku boorisay muwaadiniinteeda inay “si deg deg ah uga baxaan Suudaan”, iyadoo aan wax sharaxaad ah iyo tafaasiil ah ka bixin. "Warkan waxa uu khuseeyaa shakhsiyaad Shiineys ah, ma khuseeyo hay'adaha," ayaa lagu yiri.
Diyaaradaha aan duuliyaha lahayn ee riddada dheer
Warbixinta Amnesty ayaa timid iyadoo RSF ay cadaadis ku saartay weeraradeeda fog-fog ee diyaaradaha aan duuliyaha lahayn ee ka dhanka ah magaalooyinka ay ciidamadu haystaan. Subaxnimadii Khamiista, diyaaradaha aan duuliyaha lahayn ayaa beegsaday saldhigga ugu weyn ee ciidamada badda ee dalkaas oo ku yaalla Waqooyiga magaalada Port Sudan, oo fariisin u ah dowladda ay ciidamadu taageeraan, iyo sidoo kale bakhaaro Shidaal oo ku yaalla koonfurta magaalada Kosti, sida ay sheegeen laba ilo-wareed oo magacooda qariyay. Gelinkii dambe ee maalintii, dab-damiska diyaaradaha ayaa sidoo kale qabtay saddex diyaaradood oo aan duuliye lahayn kuwaas oo beegsaday magaalada Tendelti, oo 92 kiiloomitir u jirta galbeedka Kosti, sida ay ilo-wareedyo milateri u sheegeen AFP. "Maleeshiyada ayaa weerar kale ku qaaday saldhigga ciidamada badda ee Flamingo ee waqooyiga Port Sudan," mid ka mid ah ilo-wareed ayaa u sheegay AFP oo diiday in magaciisa la sheego, isaga oo tixraacaya RSF. Waxa uu sheegay in difaaca cirka ay soo rideen 15 diyaaradood oo aan duuliye lahayn. Port Sudan oo ku taal xeebta Badda Cas ayaa loo arkayey inay tahay gabaad nabdoon, oo martigelinaysa Xafiisyada Qaramada Midoobay iyo boqolaal kun oo barokacayaal ah, ilaa ay duqaymaha diyaaradaha aan duuliyaha lahayn ee RSF ay billaabeen Axaddii. Magaalada dekedda leh ayaa ah halka ugu muhiimsan ee Gargaarka bini'aadantinimo laga soo geliyo dalka Suudaan oo ay gaajadu haleeshay, waxaana Madaxa Qaramada Midoobay Antonio Guterres uu ka digay weerarada "ay halis gelinayaan baahida bini'aadantinimo oo ay sii adkeynayaan howlaha gargaarka", ayuu yiri afhayeenkiisa Stephane Dujarric. In ka badan laba sano oo dagaal ah ayaa waxaa ku dhintay tobanaan kun oo qof, waxaana xididdada loo siibay 13 milyan, sida lagu sheegay tirokoobyada Qaramada Midoobay. Talaadadii, dowladda ay taageerto ciidamada ayaa xiriirka u jartay Imaaraatka, iyadoo ku eedeysay inay RSF siiso nidaamka casriga ah ee hubka ay u adeegsatay inay ku garaacdo Port Sudan. Imaaraatka Carabta ayaa beeniyey eedeymahaas, waxaana uu intaa ku daray in maamulka caalamku aqoonsan yahay "ma matalo dowladda sharciga ah ee Suudaan". Iyaga oo ka jawaabaya, Wasaaradda Arrimaha Dibadda ee Suudaan ee isku xiran ayaa Khamiistii ku tilmaantay fal-celinta Imaaraatka “mid naxariis leh oo lagu qoslo”. Wasaaraddu waxay sheegtay in ay muujinayso "ixtiraam la yaab leh" oo loo qabo shuruucda caalamiga ah iyo xeerarka lagu maamulayo xiriirka ka dhexeeya dowladaha.
'Ma jiro doorasho aan ahayn inaad baxdo'
Tan iyo markii ay ku dhawaad dhammaan Khartoum ku waayeen ciidanka bishii Maarso, RSF waxa ay kordhisay adeegsigeeda diyaaradaha aan duuliyaha lahayn ee riddada dheer. Shaqo joojinta Port Sudan ayaa lagu garaacay xarumo muhiim ah oo ay ka mid yihiin garoonkii caalamiga ahaa ee ugu dambeeyay ee dalkaasi shaqeeya, keydka shidaalka ee ugu weyn iyo xarunta ugu weyn ee korontada ee magaalada. Saldhiga basaska ee Port Sudan oo aad u mashquul badan, dad rayid ah ayaa u tafa xaytay sidii ay uga bixi lahaayeen. "Ma heli kartid tigidh adigoon goosan maalin ka hor hadda, dhammaan basaska waa la sii goostay," ayuu yiri Maxamuud Xuseen oo ka mid ah shaqaalaha shirkadda baska. Dadka qaxay waxaa ka mid ahaa Xaydar Ibraahim oo isu diyaarinayay in uu koonfur u socdaalo isaga iyo qoyskiisa. "Qiqii meel walba wuu yaallaa, xaaskeygana waxaa ku dhacay neef," ayuu u sheegay AFP. “Ma hayno doorasho aan ahayn inaan baxno”. Qaar badan oo ka mid ah kuwa magan-gelyo ka helay Port Sudan ayaa dhowr jeer ka barakacay. Dagaalku wuxuu si wax ku ool ah u kala qaybiyay dalka laba, iyadoo ciidamadu ay haystaan Waqooyiga, Bari iyo Bartamaha, RSF-ta ayaa gacanta ku haysa inta badan gobolka Darfur iyo qaybo ka mid ah Koonfurta. Shantii bishan ayey ahayd markii Maxkamada Cadaaladda ee Caalamiga ah ee ICJ ey diiday iney qabato dacwada lidka ku ah dalka Imaaraatka Carabta ey soo gudbisay Dawladda Sudan,arrintaan ayaa waxaa ka dhashay in xukuumadda Suudaan ey xiriirki Diblomaasi u jarto dalka Imaaraatka Carabta.
ISHA-WAKAALDO.
