WASIIRAD KHADIJA AL-MAKHZOUMI OO BOOQATAY XARUNTA IMTIXAANKA…
(SAWIRKA)-XARUNTA IMTIXAANAADKA JAAMICADA.
(MUQDISHO)-Tallaabo taariikhi ah oo loo qaaday dhanka dib-u-habeynta hay’adaha dowladda iyo horumarinta xuquuqul insaanka, ayay Dowladda Federaalka Soomaaliya (DFS) Sabtidii maanta ah si rasmi ah u daah-furtay wajiga Imtixaanka Qoraalka ah ee musharixiinta u tartameysa iney ka mid noqdaan Guddiga Madaxabanaan ee Xuquuqul Insaanka Qaranka. Imtixaankan ayaa waxaa si rasmi ah magaalada Muqdisho uga furtay Danjire Khadiija Maxamed Al-Makhzoumi oo ah Wasiirka Haweenka iyo Horumarinta Xuquuqul Insaanka, iyadoo imtixaankan uu yahay mid taariikhi ah oo muhiim u ah dadaallada ey Soomaaliya ugu jirto sidii loo dhisi lahaa hay’ad daah-furan, isla-xisaabtan ah oo loo dhan yahay. Imtixaanka tartanka ah waxa uu bartilmaameedsanayaa muwaadiniinta Soomaaliyeed ee haminaya iney ka mid noqdaan Guddiyada Guddiga Madaxa banaan ee Xuquuqul Insaanka oo ah hay’ad dastuuriyan u xilsaaran oo loogu talagalay inEy la socoto, ilaaliso, iyo Horumarinta Xuquuqul insaanka Soomaaliya oo dhan. Wejigii hore ee arjiga waxaa la qabtay arjiga 302 musharax oo soo gudbiyay aqoonsigooda. Si kastaba ha ahaatee, 58-arji oo keliya ayaa buuxiyey shuruudaha oo u gudbay heerka imtixaanka, sida uu sheegay Cumar Faaruuq Cismaan, Guddoomiyaha Guddiga Madaxa-bannaan ee Xulista, oo matala bulshada rayidka ah ee Soomaaliyeed. Imtixaanka qoraalka ah ee maanta la qaaday ayaa ah wajigii labaad oo si adag loo soo xulay. Wejiga koowaad waxa uu ku lug lahaa diiwaangelinta musharaxiinta iyo xaqiijinta dukumentiyada , wejiga ugu dambeeyana waxa uu ku jiri doonaa waraysiyo afka ah. Guddoomiye Cumar Faaruuq Cismaan ayaa ku nuux-nuux saday muhiimadda ey leedahay hufnaanta iyo in lagu soo xusho mudnaantooda. Isagoo la hadlayay warbaahinta ayuu xusay in dhammaan musharixiinta la soo xulay lagu kala saaray shuruudo cadcad oo ey ka mid yihiin Shahaadooyinka Waxbarasho, daacadnimo xirfadeed, iyo in aan xiriir la lahayn xilal dowladeed oo firfircoon. Codsadayaasha hadda haya xilalka dawladda ayaa looga baahnaa iney iska casilaan xilalka ey hayaan ka hor inta eysan u daadagin xubinimada guddiga.
"Hannaankan waxaa loo qaabeeyey si loo xaqiijiyo madaxbannaanida loogana fogaado iskahorimaadyada danaha, ilaalinta hufnaanta guddigan ayaa aasaas u ah ilaalinta xuquuqda muwaadiniinta Soomaaliyeed oo dhan," ayuu yiri.
Imtixaanka qoraalka ah ayaa ka dhacay xarun imtixaan oo jaamacadeed oo ku taal magaalada Muqdisho, iyadoo ey kormeerayeen mas’uuliyiin ka tirsan Wasaaradda Haweenka iyo Horumarinta Xuquuqul Insaanka iyo xubno ka socday guddiga xulista ee bulshada rayidka ah. Wasiirad Khadiija Al-Makhzoumi oo la hadashay suxufiyiinta ka dib markii ey si rasmi ah u furtay imtixaanka ayaa ku tilmaantay hindisahan mid taariikhi u ah dowladnimada iyo xuquuqda aadanaha ee Soomaaliya.
"Tani waa tallaabo muhim ah oo loo qaaday dhanka dhisidda guddi si buuxda u madax-bannaan, oo wakiil qaran ah oo ka tarjumaya qiyamka iyo sharafta dadka Soomaaliyeed," ayay tiri. "Waxaa naga go'an in aan helno hannaan hufan, loo dhan yahay oo xoojinaya kalsoonida shacabka ee hay'adahayada."
Waxay sidoo kale u dirtay hambalyo wanaagsan dhammaan ka qaybgalayaasha, iyadoo rajo ka muujisay in geeddi-socodku uu ka soo bixi doono koox u dooda xuquuqal insaanka oo aqoon leh, anshax leh, oo xamaasad leh. Imtixaanka qoraalka ah ee hadda la dhammeeyey, musharixiinta gaara dhibcaha u qalmidda waxaa lagu martiqaadi doonaa waraysiyo afka ah, taasoo samaynaysa marxaladdii ugu dambaysay ee habka xulashada. Marka la soo gabagabeeyo, magacyada guddiyada ku guuleystay waxaa loo gudbin doonaa Baarlamaanka iyo Hay'adaha fulinta oo ey khuseyso si loo magacaabo loona ansixiyo. Dhismaha guddigan ayaa waafaqsan qodobka 41-aad ee dastuurka KMG ah ee Soomaaliya, kaasoo faraya in la dhiso hay’ad qaran oo la socota xadgudubyada, ka talo bixinta siyaasadda xuquuqul insaanka iyo horumarinta ilaalinta sharciga iyo hay’adaha. Tobannaan sano, Soomaaliya waxa ey la daalaa dhacaysay colaado, isla xisaabtan la'aan, iyo hay'ado daciif ah, kuwaas oo horseeday xad-gudubyo soo noqnoqda oo ka dhan ah xuquuqda aadanaha, gaar ahaan kuwa loo geysto dadka nugul sida haweenka, caruurta, dadka laga tirada badan yahay, iyo barakacayaasha. Sameynta Guddiga Xuquuqul Insaanka Qaranka oo lagu kalsoonaan karo ayaa loo arkaa dib-u-habeyn aasaasi ah, oo lagamamaarmaan u ah kala-guurka dimuqraadiga ah ee Soomaaliya, dib-u-heshiisiin, iyo maqaam caalami ah. Waxa kale oo ey u adeegi doontaa sidii hay’ad ilaaliye awood u leh iney la xisaabtanto dawladda iyo kuwa aan dowliga ahayn. Saaxiibada caalamiga ah, oo ey ku jiraan Qaramada Midoobay, Midowga Afrika, iyo dawlado badan oo deeq-bixiyeyaal ah, ayaa ku baaqay in Soomaaliya ey dardargeliso samaynta hay'ado kormeer oo madaxbannaan si loo horumariyo la socodka, warbixinnada, iyo fulinta xuquuqul insaanka. Daah-furka Imtixaanka qoraalka ah ee Guddiga Xuquuqul Insaanka Qaranka Soomaaliya waxa ey ka dhigan tahay wax ka badan hal-abuurnimo oo xafiiseed-waxa ey ka tarjumaysaa sida ey uga go’an tahay qaranka sii kordhaya ee ku aaddan caddaaladda, isla xisaabtanka, iyo sareynta sharciga. Maadaama uu dalku dadaal ugu jiro sidii uu uga soo bixi lahaa tobanaan sano oo qalalaase ah, hay’adahan oo kale ayaa muhiim u ah dhidibbada-u-dhisidda Soomaaliya oo caddaalad iyo sinnaan ku dhisan.
ISHA-RADIO DALSAN/MUQDISHO.
