SOOMAALIYA IYO SWITZERLAND OO WADA GALAY HESHIIS QARSOODI AH.

(SAWIRKA)-CALAMADA SOMALIA IYO SWITZERLAND.

(ZURICH/SWITZERLAND)-Hay’ad u dooda xuquuqul insaanka Swiss-ka ayaa Khamiistii ku eedeysay dowladda iney qorsheyneyso in si Qarsoodi ah Soomaaliya loogu masaafuriyo diyaarad gaar ah. Koox Muhaajiriin ah ayaa la sheegay in maamulku uu isugu diyaarinayo inuu si qasab ah ugu celiyo magaaladda Muqdisho. Kooxda, Augenauf ("Indhaha Furan"), ayaa Warsaxaafadeed ey soo saareen ku sheegay in Xoghaynta Socdaalka ee dawladda (SEM) ey ku dhaqmayso iyada oo aan oggolaansho rasmi ah laga helin maamulada Soomaaliya. Iyaga oo tixraacaya faylalka socdaalka ee ey ku andacoonayaan in la helay, ururku waxa uu sheegay in duulimaadka ugu horeeya la qorsheeyay "sida ugu dhakhsaha badan."

SIYAASADDA MUSAAFURINTA SWISS.

Siyaasada musaafurinta Switzerland ayaa aad u adkeyd sanadihii ugu dambeeyay. Daraasad ey dawladdu samaysay 2006dii ayaa lagu sheegay in wakhtigaas "Eysan jirin qof Soomaali ah oo si khasab ah loogu celiyey Soomaaliya...Wixii markaas ka dambeeyay, codbixiyayaashu waxa ey ansixiyeen muran dhaliyay "Initiative Deportation." Waxay ogolaataa in si toos ah looga saaro dadka aan muwaadiniinta ahayn ee lagu xukumo dembiyada qaarkood. Amnesty International ayaa ka digtay in tallaabadan ey jabin karto sharciga caalamiga ah. Marka loo eego tirakoobka Federaalka laga soo bilaabo 2020, waxaa Switzerland ku noolaa 5,459 muwaadiniin Soomaaliyeed. Sheegashada udub dhexaad u ah warbixinta ayaa ah in masuuliyiinta Switzerland ey bixiyaan dukumeenti socdaal oo iyaga u gaar ah si ey uga gudbaan wadashaqeyn la'aanta Muqdisho. Augenauf ayaa sheegay in muhaajiriinta ey khuseyso eysan haysan dukumeentiyada safarka ee Soomaaliya ee looga baahan yahay duulimaadka. Kooxdu waxay ku eedaysay Waaxda Caddaaladda iyo Booliska ee Federaalka (FDJP) "in ey lafteedu soo saartay waxa loogu yeero laissez-passer (badelka waraaqaha safarka) ee muhaajiriinta Soomaaliyeed." Waxa ey sheegaysaa in ey ka heshay dukumeenti caynkaas ah galka muhaajiriinta oo ey ku tilmaantay dhaqanka mid "hore aan loo aqoon oo naxdin leh." Wargeyska Swiss-ka ah ee WOZ – die Wochenzeitung ayaa sidoo kale sheegay natiijada.

EEDEYMAHA “XOG AAD U WEYN”.

Kooxda xuquuqul insaanka, oo la aasaasay 1995-tii, ayaa ku tilmaantay "xoogga weyn" ee ey sheegtay in maamullada ey u adeegsadaan musaafurinta sirta ah ee la qorsheeyay ee Soomaaliya. Muhaajiriinta waxa ey wajihi karaan xabsi maamul ilaa 18 bilood ka hor duulimaadka. "Marka ey duullimaadku soo dhawaato, dhibbanayaasha waxaa qolkooda kala soo baxa koox booliis ah oo aad u hubeysan waxaana lagu go'doomiyey qolal gaar ah oo ku yaalla garoonka," ayey warbixintu sheegtay. Haddii shaqsiyaadka mudaaharaadyo, Augenauf wuxuu leeyahay booliisku "si buuxda ayey gacmaha iyo lugaha uga xireen" oo "si xoog ah koofiyad u saareen dhibbanayaasha." Diyaaradda, shakhsiyaadka ayaa weli xiran. Warbixintu waxay sheegtay in ugu yaraan saddex askari oo booliis ah ay raacaan qof kasta. Kooxda ayaa sheegtay in ey ogyihiin ugu yaraan hal isku day oo dhacay July 2025-ka oo lagu doonayay in lagu musaafuriyo nin Soomaali ah oo la qorsheeyay. Duuliyaha “wuxuu diiday inuu ninkaasi qaado,” sida uu sheegay Augenauf. Maamulka Swiss-ka, kooxdu waxay sheegtay in ey qiil u tahay masaafurinta iyaga oo ku tilmaamay muhaajiriinta "khatar iyo dambiilayaal rabshado wata iyo kufsiga." Augenauf wuu diiday taas "dacaayad" wuxuuna yiri, "Inta badan dadka Switzerland waxay rabaan iney masaafuriyaan khatar gaar ah maaha."

“HESHIISA SOCDAALKA SIRTA AH”.

Eedeyntan ayaa daba socota kulan bishii July ee sanadkan 2025 ka dhacay dalka Switzerland wafdi ka socday Hay’adda Socdaalka iyo Jinsiyadaha Soomaaliya ee ICA. Labada dhinac ayaa kala saxiixday heshiis iskaashi dhow oo dhanka socdaalka ah. Iskaashigan ayaa waxaa qeyb ka ah dowladda Switzerland oo maamulada Soomaaliya ka taageerta qalabka lagu xakameynayo baasaboorka iyo barnaamijka tababarada. Augenauf wuxuu ku andacoonayaa in taageeradan "Ey u badan tahay in loogu talagalay in lagu wanaajiyo oggolaanshaha maamulka Soomaaliya ee duullimaadyada masaafurinta." Waxay sheegtay in faylasha ey dib u eegtay ey ka kooban yihiin "caddayn in mas'uuliyiinta Swiss-ka ey isku dayeen iney helaan ogolaansho hal ama dhowr duulimaad oo gaar ah… intii lagu jiray shirarkan." Mas’uuliyiinta SEM iyo FDJP iyo afhayeennada dowladda Soomaaliya ayaan si deg deg ah uga jawaabin codsigii Wargayska Soomaaliya maanta ee eedeymaha gaarka ah. Dowladda Soomaaliya ayaa dhawaan iyo "si adag" u diiday sheegashadaas oo kale. War qoraal ah oo uu soo saaray 8-dii Oktoobar oo looga hadlayay warbixinnada “heshiis qarsoodi ah” oo lala galay Sweden, Xafiiska Raysal Wasaaraha ayaa beeniyay dhammaan eedeymaha gargaarka shuruudda ah ee musaafurinta, wuxuuna ku tilmaamay “been, marin-habaabin, iyo kuwo aan sal lahayn.” Wadamada kale ee Yurub waxay ka wadahadleen soo noqoshada. Jarmalka iyo Soomaaliya ayaa ku heshiiyey heshiis masaafurin ah dabayaaqadii 2024-ka.

MUUQAAL SHARCI OO MURAN BADAN DHALIYEY.

Switzerland ayaa horay shaqsiyaad ugu soo tarxiishay Soomaaliya, inkastoo kiisaskan oo kale ey yihiin kuwo naadir ah. 2019, mas'uuliyiintu waxay Soomaaliya u masaafuriyeen "Wacdiya nacayb" caan ah. Warbaahinta Swiss-ka ayaa sheegtay in kiiska uu ahaa "ka dib markii uu…Doodda ku saabsan dib u celinta qasabka ah ee Soomaaliya ayaa ku soo beegantay iyadoo baarlamaanku uu eegayo soo jeedinta kale ee adag ee socdaalka. Bishii Abriil 2024, guddi baarlamaani ah ayaa taageeray qorshe dib loogu celinayo magangelyo-doonka Eritrea ee loo diiday Afrika iyadoo loo sii marinayo waddan saddexaad, oo la mid ah sharciga "Rwanda" ee UK. Hindisaha ayaa horumaray inkastoo Wasiirka Cadaalada uu ka digay in laga yaabo ineysan macquul ahayn iyo dhaleeceyn ah in ey tahay "sharci ahaan jilicsan." Amnesty International waxa ey dhaleecaysay “Initiative Deportation Initiative” ee Switzerland, iyadoo ka digtay in uu jabin karo sharciga caalamiga ah, gaar ahaan mabda’a ah in aan dib loo celin, kaasoo mamnuucaya in qofka lagu celiyo waddan uu halis ugu jiro jirdil ama cadaadis. Inkastoo uu jiro khilaaf, Soomaaliya ayaa weli ah dalka mudnaanta u leh iskaashiga horumarinta Switzerland ee hoos imaanaya barnaamijka Geeska Afrika 2022-2025. Istaraatiijiyadu waxay diiradda saaraysaa "guuritaanka iyo ilaalinta." Warbixinta Qaramada Midoobay waxay sii wadaa iney sharaxdo xaalad jilicsan. Bishii Febraayo 2024 warbixin kooban oo ka soo baxday Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay ayaa lagu xusay xoogaa horumar ah laakiin wuxuu soo xigtay hanjabaadaha socda ee Al-Shabaab iyo dhibaatada bini'aadantinimo oo "ku dhawaad ​​saddex meelood meel dadka ey gaajo hayso."

XIGASHO-SOMALI TODAY.