KOOXDII SAHAN RESEARCH OO BILAWDAY DICAAYADO RAQIIS AH,WAA MAXAY?

(SAWIRKA)-QORAHA MAQAALKA RASHID WAA SAWIRKA LABAAD EE DHINACA BIDIXDA.

(MUQDISHO)-Inkastoo balaayiin doollar lagu taageerayo beesha caalamka, haddana ciidamada Soomaaliya waxay ku milmeen duullaanka bilaha ah ee Al-Shabab, deeq bixiyaashana waxaa ka dhamaaday dulqaadkii. AL-Shabaab oo boqolaal dagaalyahan iyo baabuur laga soo buuxiyay walxaha qarxa u adeegsatay weerar ismiidaamin ah ayaa 7-dii bishii July dib ula wareegay magaalada Moqokori, taasoo ah guuldarrooyin sanadkan soo gaaray dowladda.
Waxa ay siisay goob istaraatiiji ah oo ay ku weeraraan gobolka Hiiraan, laakiin waxa ay sidoo kale ahayd guul astaan ah oo xooggan oo ay ka gaareen maleeshiyo beeleed maxalli ah oo ahaa “ciidanka ugu wanagsan ee dowladda” ee ka dhanka ah AL-Shabaab, sida uu sheegay Cumar Maxamuud oo ka tirsan Kooxda Xasaradaha Caalamiga ah. Dowladda Soomaaliya ayaa tan iyo bartamihii 2000-aad dagaal adag kula jirtay kooxaha Islaamiyiinta ah, hantidoodiina waa ay sii yaraaneysay, balse hadda waxaa soo food saartay duufaan kaamil ah oo hoos u dhac ku yimid taageerada caalamiga ah, ciidan niyad jab ah iyo dagaal siyaasadeed. Dawladdu waxay ku tiirsanayd malleeshiyo deegaanka ah, oo loo yaqaan "Macwiisley," olole guul leh 2022-2023, oo ilaa 200 oo magaalo iyo tuulooyin ah lagala wareegay AL-Shabaab. Laakin weeraradii ka-hortagga ahaa ee fallaagadu sanadkan waxa ay keentay in ay dib u hantaan boqolkiiba 90 dhulkii ay ka lumeen, ayuu qiyaasay Rashiid Cabdi oo ka tirsan Sahan Research, oo ah xarun cilmi-baaris. Magaalooyin loo malaynayay in lagu daydo xasilinta, sida Masaajid Cali Gaduud iyo Aadan Yabaal, ayaa dumay. Saddex buundo oo ku teedsan webiga Shabeelle, oo muhiim u ah khadadka saadka ciidamada, ayaa burburay. "Guud ahaan laga soo bilaabo waqooyi-galbeed ilaa koonfur-galbeed ee Muqdisho waxaa hadda inta badan maamula Al-shabaab," Cabdi ayaa u sheegay AFP. Ololihii Macwiisley wuu burburay, ayuu yiri, sababtoo ah dowladda Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud, ee loo yaqaan HSM, “waxay ahayd mid aad u qallafsan la shaqaynta qabaa’ilka,” taasoo awood siinaysay qaar, qaarna aan ku salaysnayn eex siyaasadeed oo aan ahayn baahi ciidan. "Abaabulku si wanaagsan ayuu u dhacay markii uu Madaxweynuhu Muqdisho ka yimid si uu u billaabo wejiga koowaad ee weerarrada (2022) qof walba wuxuu si weyn ugu lug lahaa dagaallada... caawinta ciidamada qaranka," Maxamed Xasan, oo ka tirsan maleeshiyada maxalliga ah ee Hiiraan ayaa u sheegay AFP. "Hadda sidii hore ma ahan, sababtoo ah hoggaanka hadda kuma lug laha, waxaana muuqata in abaabul la'aan ka jirto sida maleeshiyooyinka bulshada loo abaabulo," ayuu raaciyay. Ciidanka Xoogga Dalka Soomaaliyeed wax yar kama aysan qaban sidii ay u joojin lahaayeen kooxaha nabad-diidka ah, iyagoo aan la yaab lahayn in la helo ciidan “wali ku jira qaab horumarineed iyagoo isku dayaya in ay dagaal isku mar qaadaan," ayuu yiri Maxmuud, falanqeeye. Cududdeeda ugu waxtarka badan, cutubka Kumaandooska ee “Danab” ee uu Mareykanku tababaray, ayaa uga wanaagsan dilka dagaalyahannada halkii ay dhul haysan lahaayeen, waxaana soo gaaray khasaare niyad jab ah oo soo gaaray askartooda, ayuu raaciyay Cabdi. "Waxaan bilownay inaan aragno ciidan aan shaqeyn oo kaliya, laakiin luminaya rabitaankii ah inay si dhab ah u dagaalamaan," ayuu yiri. Dhibaatadu waxay ka imanaysaa fowdada ballaaran ee siyaasadda Soomaaliya, taas oo ah mid aan la soo koobi karin oo ku saabsan dalabaadka qabiilka oo aan waligood lagu xalin wax la mid ah talo qaran. Dawladdu waxay wacad ku martay inay dib u soo cusboonaatay cudud ciidan, balse Madaxweyne Maxamuud waxa uu diiradda saarayaa sidii ay dalka uga dhici lahayd doorasho hal Qof iyo hal Cod ah sanadka soo socda. Taasi "ma dhici doonto," ayuu yiri diblumaasi reer galbeed ah, isaga oo ku hadlaya xaalad aan magaciisa la shaacin. Xataa Muqdisho, oo ah halka ugu ammaanka badan, “goob kasta oo codbixineed ayaa la qarxin karaa,” ayuu yiri. "Waa wax laga xumaado in fiiro gaar ah loo jeediyo arrimo siyaasadeed oo aan waxba ka tarayn amniga, halkii xoogga la saari lahaa xoojinta ciidamada qalabka sida," ayuu yiri Madaxweynihii hore ee Soomaaliya Shariif Sheekh Axmed oo dhawaan saxaafadda la hadlay. AL-Shabaab ayaan weerar buuxa ku qaadin caasimadda, balse marar badan ayay soo bandhigeen joogitaankooda. Madaafiicda lagu weeraray garoonka diyaaradaha ayaa mareysa heerkii ugu sareysay, ayuu yiri dublamaasiga, waxaana Maxamuud uu si dirqi ah kaga badbaaday weerar lagu qaaday kolonyo uu la socday oo ku sugnaa afaafka hore ee Madaxtooyada bishii March. Kooxda ayaa sidoo kale gacanta ku haysa inta badan dhaqaalaha. "Waxay ka saartaa cashuurta dawladda. Goobaheedii ganacsi ayaa meel walba ku faafay," ayuu yiri Cabdi. "Waa mid ka mid ah fallaagada ugu qanisan Afrika." Dhanka kale, taageerayaashii dowladda ee shisheeyaha ahaa ayaa ka sii luminaya dulqaadka. Midowga Yurub iyo Mareykanka ayaa ku shubay in ka badan 7 bilyan oo doollar ammaanka Soomaaliya oo ay ugu horreeyaan howlgallada kala duwan ee Midowga Afrika uu hoggaamiyo tan iyo 2007, sida uu sheegay machadka Midowga Yurub ee daraasaadka amniga. Hawlgalkii hore ee Midowga Afrika waxa uu dhammaaday bishii Disembar, laakiin waxa ay ahayd in isla markiiba lagu beddelo mid cusub oo loo soo gaabiyo AUSSOM sababtoo ah ciidammada Soomaaliya weli diyaar uma ahayn in ay la wareegaan. "Waxaa jira daal badan oo deeq-bixiyeyaasha ah, dadku waxay weydiinayaan: 'Maxaan iibsannay 10kii sano ee la soo dhaafay?' In la arko ciidankii oo cararaya iyo in la sameeyo AUSSOM runtii aad bay ugu adkeyd dadka,” ayuu yiri dublamaasigu. Deeq-bixiyayaasha, gaar ahaan Washington, way ka caga jiidayaan inay sii wadaan maalgelinta howlgalka Midowga Afrika. Maxamud waxa uu qiyaasay in ay si wada jir ah u burburin doonto saddex-meelood laba meelood oo ka mid ah maalgelinteeda 2025: "Ku filan in ay arrimuhu sii socdaan...laakin waxaa cad in ay jirto hoos u dhac joogto ah." Soomaaliya waxay heshiisyo la gashay saaxiibo cusub sida Imaaraadka Carabta, Qatar iyo Masar. Turkiga ayaa geeyay ilaa 500 oo askari, oo ay taageerayaan diyaaradaha aan duuliyaha lahayn, si ay u xoojiyaan ammaanka Muqdisho. Laakin waxay daneynayaan inay ilaashadaan Maal-gashiyada sida dekedda hawada sare ee Turkiga, ayuu yiri Maxamud, halkii ay hoggaamin lahaayeen dagaalka ka dhanka ah AL-shabaab."Waxaan eegaynaa xaalad aad u xun," ayuu yiri Cabdi.

QORAALKAN WAXA QORAY RASHIID CABDI KANA MID AH SAHAN RESEARCH OO LAGA MAMNUUCAY DALKA SOOMAALIYA,WAXA UUNA FADHIGOODU YAHAY NAIROBI KENYA.

ISHA-ARAB NEWS. WAXA TARJUMAY QAABEYEYNE BAHDA SB-MEDIA MUQDISHO.