IMAARATKA CARABTA OO KA DAMBEEYEY AQOONSIGA ISRA’IIL EE SOOMAALILAND.
(SAWIRKA)-BANAANBAX CADAN KA DHACAY.
(JERUSALEM/PL)-Imaaraadka Carabta ayaa ku tallaabsaday siyaasad dibadeed oo adag waxayna saameyn ku yeelatay Bariga Dhexe iyo Afrika, taasoo ah istiraatiijiyad isha lagu hayo ka dib markii uu Sacuudigu toddobaadkan ku dhawaaqay dagaal militari oo naadir ah oo uu Imaaraatka kula galay Yemen. Abu Dhabi waxay adeegsatay isbahaysi ay la gashay dowladaha ama wakiillada, faragelinta militariga, iyo taageerada maaliyadeed si ay uga hortagto waxa ay u aragto khatarta xasillooni darrada ah ee Islaamka siyaasadeed, gaar ahaan kooxaha xiriirka la leh Ikhwaanul Muslimiin. Saraakiisha sare ee Imaaraadka ayaa ku tilmaamay istaraatiijiyaddan mid lagu xoojinayo dowladaha ka soo horjeeda xagjiriinta, inkastoo khubarada Qaramada Midoobay iyo saraakiisha reer Galbeedka ay sheegeen in habkani uu mararka qaar huriyay colaad, taasoo ah eedeyn Imaaraadka uu beeniyay, dadka dhaliila waxay sheegayaan inuu xoojinayo hoggaamiyeyaasha kalitalisnimada leh. Waa kuwan faahfaahinta ku lug lahaanshaha Imaaraadka Carabta ee dalalka muhiimka ah:
YAMAN:
Imaaraadka Carabta ayaa ku dhawaaqday inay ciidamadeeda kala baxayaan Yemen sannadkii 2019, laakiin waxay saameyn ku yeelatay Golaha Ku-meel-gaarka ah ee Koonfureed (STC), oo ah koox gooni u goosad ah oo ay tababartay oo qalabeysay. Wakaaladda wararka ee WAM ayaa werisay in go'aankan uu yimid ka dib qiimeyn ballaaran oo la sameeyay ka dib horumarro dhawaan la sameeyay, iyadoo soo xiganaysa bayaan ka soo baxay wasaaradda. Tallaabadan ayaa timid ka dib markii isbahaysi uu hoggaaminayo Sacuudigu uu duqayn cirka ah ka geystay dekedda Mukalla ee koonfurta Yemen, taasoo Riyadh ay ku sheegtay weerar lagu qaaday markab hub ah oo laga leeyahay Imaaraadka Carabta. Waxay u aragtaa STC inay tahay gaashaan ka dhan ah Xisbiga Islah, oo ah koox muhiim ah oo ka tirsan dowladda Yemen ee Sacuudigu taageero oo Imaaraadku u arko inay tahay garab ka tirsan Ikhwaanul Muslimiin, iyo inay tahay lammaane ka shaqeeya xaqiijinta marin u helidda badda.
ISRA’IIL:
Sannadkii 2020, Imaaraadka Carabta ayaa jebiyey heshiis tobanaan sano ah oo ay la galeen Carabta iyagoo caadi ka dhigay xiriirka Israa'iil iyadoo la raacayo Heshiiskii Abraham ee uu Mareykanku dhexdhexaadinayay, taasoo ah tallaabo Sacuudi Carabiya ay diiday inay raacdo iyada oo aan lahayn waddo loo maro dowladnimada Falastiin. Heshiiska ayaa si rasmi ah u meel mariyay isbahaysi istaraatiiji ah oo ka dhan ah cadawga wadaagga ah, gaar ahaan Iiraan iyo kooxaha Argagixisada Islaamiga ah sida Xamaas. In kasta oo Dagaalkii Israa'iil iyo Xamaas uu qaboojiyey ka qaybgalka dadweynaha, iyadoo saraakiisha Imaaraadka ay si joogto ah u dhaleeceeyaan dhaqanka militariga Israa'iil, haddana Abu Dhabi waxay sii wadday xiriirkeeda diblomaasiyadeed, iyadoo xiriirka u aragta mid muhiim u ah saameynta gobolka iyo marin u gaar ah Washington.
SACUUDI CARABIYA:
Riyadh ayaa soo saartay hadal adag oo ka dhan ah Imaaraadka Carabta oo ku saabsan khilaafka u dhexeeya deriska, kuwaas oo mar iska kaashaday isbahaysi ka dhan ah Xuutiyiinta Yemen ee Iran la safan, laakiin danaha Yemen ay si joogto ah u kala qaybsanayeen sannadihii u dambeeyay. Intaa waxaa dheer, Sacuudi Carabiya ayaa Talaadadii sheegtay in amnigeeda qaran uu yahay khad cas, saacado ka dib duqeyn cirka ah oo ay geysteen isbahaysiga uu hoggaamiyo Sacuudiga ee dekedda koonfureed ee Mukalla ee Yemen, waxayna ciidamada Imaaraadka siisay 24 saacadood inay ka baxaan, taasoo ku qoran luqadda ugu xooggan ee Riyadh ee ka dhanka ah Abu Dhabi. Wakaaladda Wararka Sacuudiga (SPA) ayaa werisay in isbahaysiga dowladda Yemen ee uu taageero Sacuudiga ay duqeeyeen laba markab oo ku sugnaa dekedda Mukalla ee Yemen subaxnimadii hore ee Talaadada. Wasaaradda Arrimaha Dibadda ee Mareykanka ayaa sheegtay in Xoghayaha Arrimaha Dibadda ee Mareykanka Marco Rubio uu Wasiirada Arrimaha Dibadda ee Sacuudiga iyo Imaaraadka kala hadlay xiisadda ka taagan Yemen iyo arrimo kale oo saameeya amniga Bariga Dhexe.
MASAR:
Abu Dhabi waxay ahayd taageeraha dhaqaale ee ugu muhiimsan Qaahira tan iyo markii Madaxweynaha Masar Cabdulfataax EL-Sisi uu hoggaaminayay Afgambigii militariga ee dowladdii Ikhwaanul Muslimiinka sanadkii 2013, isagoo Masar u arkayay meel aan la garanayn oo ka dhan ah dib u soo kabashada Islaamiyiinta.
SANDUUQA HANTIDA IMAARAATKA CARABTA AYAA $35-BILYAN KU MAALGELIYEY XEEBAHA MASAR:
Sannadkii 2024, sanduuqa hantida guud ee Imaaraatka ADQ wuxuu saxiixay heshiis $35 bilyan ah si loo horumariyo xeebta Mediterranean-ka ee Masar - oo ah maalgelin muhiim ah oo lagu sameeyo lacagta adag intii Qaahira ay lacag caddaan ah ku jirtay. Kalsooni darrada ay wadaagaan ee Ikhwaanul Muslimiinka ayaa ah midda salka ku haysa isbahaysigooda siyaasadeed, kaas oo u arkay inay isku dubaridaan qaadacaadda Qadar ee 2017 isla markaana ay ka soo horjeedaan saameynta Turkiga ee Liibiya. Xisbiga AK ee talada haya ee Turkiga ayaa xiriir dhow la leh Ikhwaanul Muslimiinka.
SUUDAAN:
Kormeerayaasha cunaqabataynta ee Qaramada Midoobay ayaa sharraxay eedeymo la aamini karo oo ah in Imaaraadka Carabtu uu taageero militari siiyay Ciidamada Taageerada Deg degga ah ee Milatariga ee Suudaan (RSF) oo uu hoggaaminayay Maxamed Hamdan Dagalo, oo loo yaqaan Hemedti, dagaalkii sokeeye ee ka dhanka ahaa ciidanka Suudaan. Falanqeeyayaashu waxay sheegeen in Imaaraadka Carabta uusan kalsooni ku qabin taliyaha ciidamada qalabka sida ee Suudaan, Jeneraal Cabdulfataax Burhan, sababtoo ah joogitaanka uu ku jiro kooxdiisa Islaamiyiinta ee ka soo jeeda nidaamkii hore ee Cumar AL-Bashir ee awoodda badnaa ee Suudaan, isagoo u arka Hemedti oo hore ula ahaa saaxiib hore oo Yemen ah inuu yahay milkiile ka hortag ah. Ciidamada RSF, oo ay ku jiraan kuwa Mareykanka iyo kooxaha xuquuqda aadanaha, ayaa lagu eedeeyay inay geysteen dambiyo ka dhan ah aadanaha iyo dilal baahsan oo qowmiyadeed oo ka dhacay Darfur. Imaaraadka Carabta ayaa si adag u beeniyay in hub uu siiyay RSF, iyagoo warqado u diray Qaramada Midoobay ku sheegay in eedeymahaasi aysan caddayn, waxayna ku nuuxnuuxsadeen in doorkoodu uu yahay mid bani'aadamnimo oo adag.
JAAD:
Imaaraadka Carabta ayaa xoojiyay xiriirka amniga iyo dhaqaalaha ee uu la leeyahay Madaxweynaha KMG ah ee dalka Jaad Maxamat Idriss Deby, iyagoo saxiixay heshiis iskaashi milatari sannadkii 2023, isla markaana siinaya gawaari gaashaaman dowladda Saheliyan, oo ay u aragto inay tahay meel ka caagan kooxaha Islaamiyiinta ah. Feejignaan ayaa diiradda lagu saaray garoonka diyaaradaha ee fog ee Amdjarass oo u dhow xadka Suudaan, halkaas oo Reuters ay ku soo warantay koror ku yimid duulimaadyada xamuulka qaada. Iyadoo Imaaraadka Carabta ay sheegtay inay maamusho isbitaal goobeed isla markaana ay gargaar u fidiso qaxootiga Suudaan ee halkaas ku sugan, haddana kormeerayaasha cunaqabataynta Qaramada Midoobay iyo saraakiisha reer Galbeedka ayaa ku eedeeyay in garoonka diyaaradaha uu yahay xarun muhiim u ah sahayda hubka ee RSF. Imaaraadka Carabta ayaa beeniyay eedeymaha, iyagoo sii wadaya howlgalladeedana ay yihiin kuwo bani'aadamnimo oo keliya.
LIIBIYA:
Imaaraadka Carabta ayaa ahaa taageeraha koowaad ee shisheeye ee taliyaha fadhigiisu yahay bariga Liibiya ee Khalifa Xaftar, isagoo taageero cirka iyo qalab siiyay Ciidanka Qaranka Liibiya (LNA) intii lagu jiray weerarkii 2019 ee ka dhacay Tripoli, sida ay sheegeen khubarada Qaramada Midoobay. Faragelinta waxaa looga gol lahaa in lagu rido Dowladda Heshiiska Qaranka ee fadhigeedu yahay Tripoli, oo ay ku jiraan kooxo xiriir la leh Ikhwaanul Muslimiin, waxaana taageero militari ka helay Turkiga. Iyadoo dagaalkii sokeeye uu ku jiray xaalad aan degganayn, Imaaraadka Carabta ayaa weli ah dilaal awood muhiim ah, isagoo xiriir dhow la leh kooxaha bariga iyo qoyska Xaftar isagoo ku hawlan dadaallo diblomaasiyadeed si loo dhiso dowlad ka xor ah waxa uu ugu yeero "maleeshiyaadka xagjirka ah." Si kastaba ha ahaatee, isbahaysiga gaarka ah ee Xaftar waxaa ka mid ah kooxaha Salafiga ah ee xagjirka ah.
SOMALILAND:
Imaaraadka Carabta ayaa xiriir dhaqaale iyo amni oo qoto dheer la leh Jamhuuriyadda iskeed ugu dhawaaqday inay tahay Somaliland, maadaama Abu Dhabi ay si joogto ah u aragto Dowladda Federaalka ah ee Soomaaliya ee Muqdisho inay aad ugu dhowdahay Qatar iyo Turkiga. Istaraatiijiyadani waxay udub dhexaad u tahay maalgashiga DP World ee $442 milyan si loo horumariyo loona maamulo Dekedda Berbera, taasoo abuuraysa beddel istaraatiijiyadeed oo aan ahayn Jabuuti oo ku taal Gacanka Cadan. Sannadkii 2017, baarlamaanka Somaliland ayaa u codeeyay in Imaaraadka Carabta uu saldhig milatari ka dhiso Berbera. Iyadoo markii dambe saldhigga loo qoondeeyay in loo isticmaalo dadka rayidka ah, haddana Imaaraadka Carabta ayaa sii wada tababaridda ciidamada amniga ee Somaliland iyadoo la ilaalinayo joogitaan heer qunsuliyadeed ah oo ay ku leeyihiin Hargeysa. Toddobaadkii hore, Israa'iil waxay noqotay waddankii ugu horreeyay ee si rasmi ah u aqoonsaday madaxbannaanida Somaliland , taasoo ah horumar diblomaasiyadeed oo ay fududeysay Abu Dhabi, sida lagu sheegay warbixin ay soo xigatay mas'uuliyiin Israa'iil ah.
XIGASHO-THE JERUSALEM POST.
